Gesubsidieerde projecten 2015

INTRACRANIËLE DRUK IN GLAUCOOM NIET-INVASIEF GEMETEN.

Prof.dr. N.M. Jansonius, Universitair Medisch Centrum Groningen

Dat een verhoogde oogdruk een rol speelt bij glaucoom is bekend; recenter is het inzicht dat het waarschijnlijk niet gaat om de oogdruk zelf maar om het verschil tussen oogdruk en intracraniële druk (hersendruk). Om te begrijpen hoe glaucoom ontstaat en waarom sommige patiënten met een lage oogdruk toch glaucoom krijgen en anderen met een hoge oogdruk niet, en omdat bepaalde medicijnen de hersendruk beïnvloeden, is het van belang hersendruk te kunnen meten. Hersendruk kun je meten met een ruggeprik maar dat is niet zonder risico en voor de patiënt onaangenaam. Met meettechnieken afkomstig uit de audiologie kun je ook hersendruk meten. Doel van het onderzoek is deze meettechnieken te verfijnen en toe te passen in glaucoompatiënten met lage oogdruk, patiënten met een hoge oogdruk maar geen glaucoom, en gezonde mensen. Op deze manier kunnen we vaststellen wat de waarde van deze metingen is voor de glaucoomzorg in de praktijk.

BLINDHEID BIJ OVERLEDEN GLAUCOOM PATIËNTEN.

Prof.dr. C.A.B. Webers, Universiteitskliniek voor Oogheelkunde Maastricht

Ondanks behandeling worden glaucoompatiënten nog steeds blind. Ons systematisch literatuuronderzoek is niet eenduidig, maar mogelijk overlijdt 24% van de glaucoompatiënten blind. Oorzaken zijn te late presentatie, progressie door te hoge oogdruk, een langere levensverwachting en bijkomende oogziekten. Uit onze pilot studie in een Nederlands ziekenhuis blijkt dat het aantal blind overleden glaucoompatiënten onderschat wordt. Het precieze aantal en de oorzaken zijn voor Nederland nog onvoldoende bekend. Dit voorstel zal hier meer duidelijkheid over geven.
Het onderzoek zal worden uitgevoerd in een cohort van 3841 glaucoom (verdachte) patiënten die tussen 2001-2004 in de DURING studie (Dutch Research project on treatment outcome IN Glaucoma patiënts) werden geïncludeerd in 9 random geselecteerde ziekenhuizen. Op basis van de pilot studie worden de oorzaken verdeeld naar mate van gezichtsvelduitval bij diagnose, progressie en bijkomende oogziekten. De uitkomsten worden gebruikt om op grond van de oorzaken aanbevelingen te doen over het terugdringen van blindheid onder glaucoompatiënten.

GELIJKTIJDIGE BILATARLE CATARACT CHIRURGIE: EN ROUTE VOOR EEN KOSTENEFFECTIEF ZORGTRAJECT.

Prof.dr R.M.M.A. Nuijts, Universiteitskliniek voor Oogheelkunde Maastricht

In 2012 werden in Nederland 160.000 cataractoperaties uitgevoerd en dit aantal stijgt jaarlijks. In de Richtlijn Cataract wordt als standaardzorg bij bilaterale cataractchirurgie een interval aangehouden van twee weken tussen beide cataractoperaties. Hierdoor kunnen ernstige complicaties worden gedetecteerd en kan bij de operatie van het tweede oog rekening gehouden worden met de refractieve uitkomsten van het eerste oog. Cataractoperaties van beide ogen tijdens één operatiesessie zou net zo effectief kunnen zijn mits de refractieafwijking (percentage ogen binnen 1.0 dioptrie afwijking) voor beide ogen na de operatie gelijk is en er geen verhoogd complicatierisico bestaat. Operatie van beide ogen één operatiesessie leidt tot substantiële kostenbesparingen in personeel en middelen (geschat op minimaal €27 miljoen) maar is nog niet in de Nederlandse setting onderzocht. Het doel van deze studie is daarom het evalueren van de kosten-effectiviteit van deze methode in een multicenter gerandomiseerd vergelijkend onderzoek.

THE TIP CELL AS A TARGET FOR ANTI-ANGIOGENESIS THERAPY IN OCULAR RETINOPATHIES.

Prof. dr. R.O. Schlingemann, Academisch Medisch Centrum Amsterdam

Pathologische vaatgroei of angiogenese veroorzaakt blindheid bij belangrijke oogaandoeningen zoals maculadegeneratie, diabetische retinopathie en prematuren retinopathie. Remming van angiogenese als therapie is effectief gebleken, maar kent praktische problemen en non-responders, mede door een te nauwe focus op specifieke groeifactoren. Remming van angiogenese gericht op een algemener fenomeen in dit proces, zoals de functie van de voor vaatgroei noodzakelijke tipcellen, is in theorie veel effectiever. Onderzoek naar tipcellen verliep tot op heden echter traag vanwege het feit dat deze cellen alleen in proefdieren onderzocht konden worden. Onze groep heeft recent voor het eerst tipcellen uit kweken van endotheelcellen geïsoleerd, het volledige genprofiel van dit specifieke endotheel fenotype gekarakteriseerd, en nieuwe genen als targets geïdentificeerd voor anti-angiogenese. In dit project zullen deze unieke genen gebruikt worden om nieuwe mechanismen in tipcellen te karakteriseren om zo nieuwe anti-angiogenese medicijnen voor oogziekten te kunnen ontwikkelen.

ONTWIKKELING NIEUW SPLICE-MODULATIE THERAPIEËN VOOR ERFELIJKE NETVLIESDEGENERATIE.

Dr. A. Garanto. Radboud Universitair Medisch Centrum Nijmegen

Naast ‘klassieke’ gentherapie, waarvoor momenteel reeds enkele klinische trials gaande zijn, is splice-modulatie-therapie met behulp van antisense oligonucleotiden (AONs) een aantrekkelijk alternatief voor de behandeling van erfelijke netvliesdegeneratie. Wij hebben een AON-therapie ontwikkeld voor de behandeling van de meest voorkomende genetische oorzaak van LCA (de meest ernstige vorm van netvliesdegeneratie die al op jonge leeftijd tot blindheid leidt), namelijk een mutatie in het gen CEP290. Hiervoor bereiden we momenteel een klinische trial voor die we in 2016 hopen te starten. Het is onze hypothese dat tussen de 5-10% van alle mutaties die erfelijke netvliesziekten veroorzaken baat kunnen hebben bij splice-modulatie-therapie. In dit project willen we de therapeutische potentie van deze aanpak verder onderzoeken en uittesten voor een aantal andere genetische oorzaken, gebruik makend van verschillende cellulaire en diermodelsystemen en geavanceerde analysemethoden. Dit project zal daarmee inzicht geven in de brede toepasbaarheid van splice-modulatie-therapie voor de behandeling van erfelijke netvliesdegeneratie